Oddychanie jest jedną z najbardziej pierwotnych czynności, jaką wykonuje nasz organizm. Oddychamy gdy śpimy, jemy, rozmawiamy, trenujemy. Jednak mimo tego, że wykonujemy 12-16 oddechów na minutę, czyli nawet 23 tys na dobę, nie zawracamy sobie tym głowy. O oddychaniu myśli za nas nasz mózg, który regulując pracę wszystkich układów, powoduje przyspieszenie oddechu – gdy się denerwujemy lub trenujemy, a także zwolnienie oddechu – np. gdy śpimy.
Czy oddychamy prawidłowo?
Zwykle nie zastanawiamy się, czy oddychamy prawidłowo. Ta czynność jest po prostu wykonywana, a my nie mamy czasu lub świadomości, że warto jej poświęcić uwagę.
Po co uczyć się prawidłowego oddychania?
Dzięki prawidłowemu oddychaniu oprócz najbardziej oczywistej rzeczy, jaką jest dostarczenie tlenu i odebranie dwutlenku węgla, jesteśmy w stanie wpłynąć na wiele rzeczy, między innymi:
1. Zapanować nad reakcjami naszego ciała, kiedy wpadamy w złość. Mówi się, żeby policzyć do dziesięciu nie bez przyczyny – przez ten krótki czas nasza złość zostanie rozładowana właśnie przez oddech.
2. Gdy doskwierają nam dolegliwości bólowe, spokojne, głębokie oddechy pozwolą zmniejszyć odczuwanie bólu.
3. Przy ćwiczeniach siłowych z dużym obciążeniem, ważne jest, aby prawidłowo, w odpowiednim momencie, robić wdech i wydech, by poprawnie pracowały aktywowane mięśnie. Bez niepotrzebnego zwiększania ciśnienia w jamie brzusznej, (co dzieje się, gdy oddychamy źle podczas wykonywania takich ćwiczeń).
4. Podczas rozciągania spokojny, długi oddech, pozwala nam efektywniej rozciągać statycznie mięśnie, co daje lepsze efekty ćwiczeń.
5. W czasie porodu – bardzo ważne, aby nienarodzone jeszcze dziecko prawidłowo dotleniać; kobieta musi nauczyć się poprawnie oddychać, aby nie trwać w długich napięciach bezdechowych.
6. Po przebytych chorobach układu oddechowego, np. COVID-19, który atakuje płuca. Dzięki prawidłowym ćwiczeniom oddechowym zdecydowanie możemy zminimalizować powikłania spowodowane tymi chorobami.
7. Po operacjach torakochirurgicznych – kiedy ruch klatki jest niebezpieczny, prawidłowe oddychanie odgrywa ogromną rolę, aby nie doszło do uszkodzenia pola pooperacyjnego.
Poprawne oddychanie wpływa dobroczynnie na cały organizm, pozwalając utrzymać homeostazę.
Jak oddychać – czyli kilka słów o torach oddechowych
Wyróżniamy 2 główne tory oddechowe:
Piersiowy – jest to tor, który powinien być jedynie wsparciem dla głównego toru oddechowego, jakim jest tor brzuszny, jednak bardzo często staje się jedynym sposobem oddychania. Najczęściej ten sposób oddychania wykorzystują kobiety. Zakorzenione jest to od pokoleń, przez powtarzanie „pierś do przodu..”, oddychanie torem piersiowym powoduje zwiększenie objętości klatki piersiowej, przez co lepiej uwydatniane się walory żeńskiej płci.
Jednocześnie bardzo często torem piersiowym jako jedynym – oddychają osoby, które nie tyle chcą wypiąć biust, co nie chcą pokazać brzucha. Funkcjonując na wciąż napiętym, „wciągniętym” brzuchu, nie pozwalamy organizmowi na automatyczne wykorzystanie toru brzusznego, co bardzo negatywnie wpływa na resztę ciała.
Przepona
Przepona jest naszym najważniejszym mięśniem oddechowym. Leży tuż na granicy żeber i stanowi nieodłączny element stabilizacji naszego ciała, tym samym wspierając kręgosłup podczas wszystkich ruchów, jednocześnie koordynując jego pracę z oddechem.
Oprócz samej pracy oddechowej ma szereg innych powiązań w naszym organizmie. Między innymi z procesami trawiennymi, układem limfatycznym czy żylnym. Dlatego tak ważne jest aby utrzymać ją w dobrym stanie.
Ćwiczenia oddechowe
Przykładów ćwiczeń oddechowych można znaleźć wiele, jednak najlepsze dla naszego zdrowia będą te dobrane pod nasze problemy. Dlatego zawsze warto skonsultować ze specjalistą listę wykonywanych ćwiczeń oddechowych.
Najprostsze ćwiczenie, które każdy powinien stosować każdego dnia: weź powoli głęboki wdech nosem, wypuszczaj powietrze ustami, dwa razy dłużej niż je pobierałeś.
Oddech a fizjoterapia – z czym udać się do specjalisty?
Z problemami układu oddechowego pacjenci najczęściej zgłaszają się, gdy nagle pojawia się problem bólowy, który uniemożliwia oddychanie czy nabranie głębszego wdechu.
Wówczas prawdopodobnie problem nie leży w samym układzie oddechowym, a jedynie w mięśniach/stawach, które odpowiadają za prawidłowe oddychanie.
Pacjenci, którzy wymagają specjalistycznych ćwiczeń czy terapii oddechowej, to przede wszystkim tacy, którzy długo pozostają leżąc w łóżku z innych powodów. Mogą to być np. unieruchomienia, choroby przewlekłe, starczy wiek czy pacjenci z problemami płucnymi, czyli np. po przejściu COVID-19, przy mukowiscydozie, czy chorobach alergicznych, astmatycznych i innych, które obejmują płuca i układ oddechowy.
Zawsze warto skorzystać z konsultacji fizjoterapeuty, który poprowadzi terapię, nauczy poprawnego oddechu, odpowiednim torem. Podpowie i doradzi, jakie ćwiczenia można wykonywać, aby poprawić funkcjonowanie układu oddechowego.
Autorka tekstu: Joanna Przybysz, fizjoterapeutka Fizjo Control
Absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku Fizjoterapia. Zajmuje się szeroko pojętymi problemami bólowymi u pacjentów, szczególnie problemami mięśniowymi czy z związanych z kręgosłupem. Wolny czas spędza na trekkingu w górach.
