„Nie garb się!” – zapewne większość z nas te słowa kojarzy z dzieciństwem, kiedy to rodzice czy też nauczyciele w szkole zwracali uwagę na potrzebę korygowania postawy ciała. Czy problem garbienia się dotyczy tylko dzieci i będąc dorosłym możemy o nim zapomnieć? Absolutnie nie! Jako dorośli możemy, a nawet musimy kontrolować i dbać o postawę ciała w codziennym funkcjonowaniu, jeżeli chcemy cieszyć się zdrowiem i życiem bez bólu na co dzień.
Prawidłowa postawa ciała
Postawa ciała stanowi cechy charakterystyczne dla danej osoby, może się zmieniać osobniczo, w zależności od płci, rasy, wieku, uwarunkowań sylwetki, anatomicznej budowy ciała, przebytych kontuzji, urazów, chorób. Przejawia się w niej również samopoczucie człowieka, nastrój, emocje. Postawa ciała zmienia się też w trakcie rozwoju osobniczego czy w ciągu dnia, co jest naturalnym procesem. Z uwagi na wspomnianą zmienność osobniczą trudno jest określić prawidłową postawę ciała.
Wobec tego wyróżniono ogólne cechy, jakimi powinna się charakteryzować postawa człowieka, aby stwarzała warunki do prawidłowego funkcjonowania ciała:
- zapewnia optymalną stabilność ciała,
- przy optymalnej stabilności umożliwia wykonywanie ruchów dynamicznych,
- stanowi podstawę do wykonywania ruchów przestrzennych,
- zapewnia maksymalną ekonomię ruchu przy minimalnym zużyciu energii,
- nie zaburza czynności narządów wewnętrznych,
- spełnia wszelkie, indywidualne wymogi estetyczne i psychiczne.
Poza wskazanymi cechami, wyznacza się również poszczególne wytyczne w kontekście norm anatomicznych i biomechanicznych określanych przestrzennie w trzech płaszczyznach ciała. Na podstawie szczegółowego badania fizjoterapeutycznego można dokonać oceny postawy ciała i wskazać odchylenia od ustalonych norm.
O patologicznych odchyleniach od normy możemy powiedzieć, gdy w ocenie postawy stwierdzi się przykładowe zmiany:
- zaburzenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa: plecy zgarbione, okrągłe, płaskie, ustawione w rotacji,
- nieprawidłowe wysklepienie stóp, nadmierne wydrążenie lub obniżenie łuku stóp, koślawość palucha,
- zapadnięta lub uwypuklona klatka piersiowa,
- wydęty, uwypuklony do przodu brzuch,
- wysunięta do przodu głowa lub ustawiona w pozycji asymetrycznego pochylenia, rotacji,
- odstające łopatki, wysunięte w przód barki,
- koślawe lub szpotawe ustawienie kolan.
Konsekwencje zaokrąglonych pleców
Jednym z częstszych zaburzeń postawy ciała występujących w społeczeństwie jest nadmierne zaokrąglenie pleców z pochyleniem głowy oraz barków do przodu.
Przyczyny tych zmian mogą wynikać ze złych nawyków posturalnych, przez co dochodzi do nierównowagi statycznej mięśni, ale również z przebytych kontuzji, urazów, przeciążeń. Ponadto zaokrąglone plecy mogą być skutkiem wad wrodzonych lub chorób np. krzywica – tzw. garb krzywiczy siedzeniowy, gruźlica – garb gruźliczy, choroba Scheuermanna – kifoza młodzieńcza oraz zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Inne możliwe przyczyny to wady wzroku, czy też czynniki psychogenne.
Poza aspektem wizualnym, jaki pacjenci często zgłaszają w gabinecie, zaokrąglone plecy wiążą się z szeregiem niekorzystnych zmian dla ciała i powstawaniem licznych kompensacji w ogólnej postawie ciała. To zaś w konsekwencji prowadzi do powstawania zaburzeń wtórnych.
Plecy okrągłe charakteryzują się nadmiernym ustawieniem zgięciowym odcinka piersiowego kręgosłupa, tzw. hiperkifozą. Kompensacyjnie dochodzi do pochylenia głowy do przodu, wypłaszczenia naturalnej lordozy szyjnej, wysunięcia łopatek i barków w przód, spłaszczenia klatki piersiowej, co zmniejsza ruchomość żeber i stawów ramiennych.
Zmiany anatomiczne w postawie ciała prowadzą do zaburzeń fizjologicznych. Ograniczenie ruchomości obręczy barkowej, klatki piersiowej oraz kręgosłupa może nieść za sobą m.in. następujące konsekwencje:
- ucisk na narządy wewnętrzne,
- wadliwe ustawienie przestrzenne narządów wewnętrznych,
- zmniejszenie pojemności klatki piersiowej,
- ograniczenie możliwości rozprężenia płuc podczas wdechu,
- powstawanie zaburzeń mięśniowo – powięziowych,
- zaburzenia w obrębie żuchwy, szczęki, wady zgryzu,
- zwiększone ryzyko powstawania zmian zwyrodnieniowych w stawach kręgosłupa i stawach barkowych.
Powyższe zmiany pacjent może odczuwać jako zmniejszenie wydolności fizycznej, trudności w oddychaniu, częstsze infekcje dróg oddechowych, kłucia w klatce piersiowej, problemy trawienne np. wzdęcia, zaparcia, zgaga, powstawanie napięciowych bólów głowy, bóle w okolicy grzbietu, kręgosłupa.
Profilaktyka i postępowanie korekcyjne
Niekorzystnym zmianom postawy ciała oraz dolegliwościom, jakie mogą się pojawiać w przypadku garbienia się można, a nawet trzeba zapobiegać. W tym celu należy pamiętać przede wszystkim o zdrowych, prawidłowych nawykach posturalnych w codziennym funkcjonowaniu.
Przedstawiamy kilka uniwersalnych wskazówek, jakie mogą pomóc w korekcji:
- ergonomiczne ustawienie stanowiska pracy, np. w przypadku pracy siedzącej, fotel powinien mieć wyprofilowane oparcie oraz podłokietniki, jego wysokość powinna być dopasowana do wzrostu użytkownika, monitor komputera należy ustawić na wysokości oczu, ponieważ ustawiony niżej lub wyżej będzie wymuszał nienaturalną pozycją szyi,
- robienie regularnych przerw podczas pracy w stałej pozycji, najlepiej przynajmniej 5 min z częstotliwością 1 raz na godzinę, które wykorzysta się np. na pospacerowanie, czy krótkie ćwiczenia mobilizacyjne, rozciągające, oddechowe,
- dbanie o aktywność fizyczną na co dzień, ograniczając przebywanie w pozycji siedzącej do niezbędnego minimum w czasie dnia,
- świadome kontrolowanie i korygowanie postawy ciała, częste zmiany pozycji ciała,
- redukcja stresu, wykorzystując techniki relaksacyjne, medytacje, czy też odpoczywając w sposób najbardziej dla nas wyciszający.
Dodatkowo, aby poprawić postawę ciała, można skorzystać z szerokiego zakresu terapii manualnych, masaży, technik rozciągających, terapii wisceralnej, które będą stanowiły element wspomagający korygowanie postawy ciała. W przypadku utrwalonych zmian strukturalnych w ciele techniki te mogą okazać się niezbędne, aby poprawić stan funkcjonowania ciała. Ponadto warto skonsultować się z fizjoterapeutą w celu oceny postawy ciała, dobrania indywidualnie ćwiczeń oraz określenia nieprawidłowych nawyków i ich korekcji w codziennym funkcjonowaniu, zaś w przypadku występowania chorób, gdzie w konsekwencji dochodzi do trwałej zmiany postawy ciała, zaprogramowania odpowiedniego programu rehabilitacji.
Podsumowując, należy pamiętać, że zmiany w postawie ciała nie stanowią jedynie waloru estetycznego, ale przede wszystkim wpływają na funkcjonowanie naszego organizmu. Prawidłowa, sylwetka zachowująca balans i harmonię przestrzenną będzie umożliwiała optymalną pracę wszystkich układów ciała, co pozwoli cieszyć się pełną sprawnością i życiem bez bólu.
Bibliografia:
- Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, Jutta Hochschild, MedPharm, 2017
Autorka tekstu: Anna Maśnica, fizjoterapeutka Fizjo Control
Absolwentka Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego na kierunku Fizjoterapia.
Praca z pacjentami daje jej wiele satysfakcji. Bardzo cenny jest dla niej ciągły rozwój i podnoszenie kwalifikacji. Zajmuje się szerokopojętymi dolegliwościami bólowymi i przeciążeniami Prywatnie w wolnym czasie biega, zwiedza Polskę rowerem, a dla relaksu trenuje Animal Flow.
